Epistemische rechtvaardigheid in leerecosystemen
We leven in een samenleving die talent koestert, maar tegelijk veel stemmen buitensluit. Voor mensen die sociale uitsluiting ervaren, is er vaak niet de gelegenheid om hun kennis of inzichten te delen. Filosofe Miranda Fricker noemt dit epistemisch onrecht: bepaalde stemmen worden minder geloofwaardig gevonden, of missen zelfs de taal om hun ervaringen uit te drukken. Het gevolg is dat zowel individuen als de samenleving hun kracht verliezen.
In het Leerecosysteem Zindr experimenteren we samen om hierop een antwoord te vinden: we ontwerpen ruimtes waarin ieders kennis en doorleefde ervaring van belang is. Kleine ruimtes als inspiratiepraktijk voor een samenleving waarin iedereen betekenisvol kan bijdragen.
Brave spaces: waar de magie begint
Brave spaces in deze context zijn plekken waar veiligheid én uitdaging samengaan. Waar mensen net buiten hun comfortzone durven leren en experimenteren, zonder in de paniekzone te belanden.
Een deelnemer omschrijft dit als “de plek waar mijn talent niet werd gezien om iets te repareren, maar om mezelf te ontdekken.” In zulke ruimtes ontstaat de magie van persoonlijke groei: het moment waarop iemand zijn stem (opnieuw) vindt en leergoesting levensgoesting aanvuurt.
Luisteren als leerpraktijk
Om die brave spaces beter te begrijpen, zette Zindr een luisteronderzoek op. 76 verhalen werden verzameld door ‘luisterende oren’: vrijwilligers, ervaringsdeskundigen en mogelijkmakers die tijd namen voor doorleefde ervaringen. Geen interviews met een vast stramien, maar open gesprekken waarin de verteller zelf de auteur bleef. Luisteren en documenteren.
In de reflecties kwam naar boven dat juist deze verhalen – vaak klein en alledaags – toegangspoorten zijn tot collectieve wijsheid. Of, zoals iemand het verwoordde: “Het praten over leergoesting zorgt ook alweer voor die goesting. Je ziet mensen glunderen als ze erover spreken.”
De Zindr space
Tijdens dit traject groeide het besef dat er méér gebeurde dan enkel verhalen verzamelen. Het werd een gezamenlijke leerbeweging, een community of inquiry, die gaandeweg een eigen naam kreeg: de Zindr space.
In de Zindr space worden verhalen een toegangspoort om samen een kwestie of vraagstuk te onderzoeken. Patronen en rode draden worden zichtbaar. In het verkennen van Brave Spaces werden momenten van durf zichtbaar, de betekenis van aanmoediging meerzijdig, en de rol van ruimte en vertrouwen ingekleurd. In de gesprekken klonk hoe vrijheid en erkenning cruciaal zijn. “Omdat ik de vrijheid voelde om nee te mogen zeggen, durfde ik het toch,” gaf een deelnemer aan.
De Zindr space laat zien hoe leren en reflecteren collectief kunnen worden: het is een oefenplaats waar betekenis gedeeld wordt, patronen zichtbaar worden en nieuwe mogelijkheden ontstaan.
Vijf bouwstenen van het Zindr leerecosysteem
Zindr ontdekte vijf bouwstenen die dit leerecosysteem dragen. Samen vormen ze geen vast stramien, maar een levend systeem dat meebeweegt met mensen en context.
Het vuur staat voor de gezamenlijke ambitie en passie die mensen samenbrengt. Het is de vonk die energie en richting geeft.
Het weefsel symboliseert de relaties en verbindingen die een gemeenschap dragen. Vertrouwen, gelijkwaardigheid en wederkerigheid maken dat elke stem ertoe doet. In de reflectie kwam naar voren dat aanmoediging niet gaat over zeggen wat iemand moet doen, maar over geloof in wat iemand kan doen.
De tussenruimte verwijst naar de Zindr Spaces: plekken waar ontmoeting, experiment en kwetsbaarheid mogelijk zijn. Hier durven mensen stappen te zetten voorbij hun comfortzone, zonder in de paniekzone te belanden. Voorbij het individuele wordt collectieve wijsheid uitgenodigd. Meertalig creatief onderzocht.
Het kompas geeft richting door gezamenlijke waarden en een gedeelde ambitie. Het wordt regelmatig gekalibreerd in dialoog, zodat aannames en vooroordelen worden doorbroken. Een deelnemer zei hierover: “Ervaringskennis is evenwaardig aan alle andere vormen van kennis.”
Het ritme gaat over de cadans van actie, reflectie en viering. Een gezond ecosysteem kent periodes van versnelling en verstilling, en markeert momenten van vooruitgang en dankbaarheid. De kracht van vieren wat moeilijk, moedig en mogelijk is, ligt in het vermogen om terug- én vooruit te kijken.
Deze bouwstenen maken zichtbaar dat epistemische rechtvaardigheid niet ontstaat door losse interventies, maar door een samenhangend geheel van praktijken waarin leren, verbinden en betekenis geven voortdurend verweven zijn.
Waardigheid als grondtoon
Het idee dat “iedereen van betekenis is” sluit nauw aan bij de betekeniseconomie, zoals beschreven door Kees Klomp. Daar draait het niet om winst, maar om maatschappelijke waardecreatie. Zindr voegt daar een cruciaal element aan toe: epistemische rechtvaardigheid.
Wanneer alle stemmen en perspectieven als waardevol erkend worden – of ze nu uit wetenschap, praktijk of doorleefde ervaring komen – kan een samenleving floreren. Leerecosystemen worden dan geen uitzonderingsprojecten, maar een noodzakelijke maatschappelijke infrastructuur.
De Zindr space oefent hoe dat concreet kan: een plek waar mensen samen betekenis scheppen en patronen ontdekken die richting geven. Het is een oefenplaats voor een rechtvaardiger samenleving. Epistemische rechtvaardigheid is geen theoretisch ideaal, maar een dagelijkse praktijk van luisteren, erkennen en verbinden.
Bronnen
Fricker, M. (2007). Epistemic Injustice: Power and the Ethics of Knowing. Oxford University Press.
STEMM (2025). Exploring the Brave Space. STEMM verslag luisteronderzoek.
Holliday, M. (2016). The Age of Thrivability: Vital perspectives and practices for a better world.
Klomp, K. & Oosterwaal, S. (2021). Thrive.
Snowden, D. J., & Boone, M. E. (2007). A Leader’s Framework for Decision Making. Harvard Business Review.
